Lần đầu tiên sau gần 2.000 năm, du khách khi đến tham quan Đấu trường La Mã nổi tiếng thế giới ở Rôma sẽ có cơ hội đi qua một lối đi bí mật từng là lối đi của các hoàng đế Rôma đến đấu trường cổ đại mà không bị phát hiện.
Một lối đi ngầm từng được các hoàng đế Rôma sử dụng để tiến vào Đấu trường Colosseum mà không bị dân chúng nhìn thấy sẽ chính thức mở cửa cho công chúng tham quan lần đầu tiên vào ngày 27 tháng 10 năm 2025, theo bản tin của Associated Press.
Lối đi này được gọi là “Hành lang Commodus”, mang tên vị hoàng đế nổi tiếng, và cũng đầy tai tiếng, Commodus, người trị vì Đế quốc Rôma từ năm 180 đến 192 sau Công nguyên. Theo các ghi chép cổ, đường hầm này cho phép ông và những vị hoàng đế khác đi thẳng đến khán đài dành riêng cho hoàng đế trong Colosseum, tránh khỏi ánh mắt tò mò của đám đông dân chúng.
Huyền thoại và quyền lực đế vương
Theo truyền thuyết, chính trong đường hầm uốn lượn hình chữ S này, Hoàng đế Commodus suýt bị ám sát, một sự kiện được nhắc đến trong nhiều tư liệu cổ và truyền kỳ của Rôma. Commodus nổi tiếng là vị hoàng đế say mê các trò đấu trường, thậm chí tự mình hóa thân thành đấu sĩ để biểu diễn trước dân chúng, điều vốn bị giới quý tộc xem là ô nhục đối với ngôi vị hoàng đế.
“Giờ đây, du khách có thể cảm nhận phần nào trải nghiệm của một hoàng đế Rôma khi bước vào đấu trường,” kiến trúc sư Barbara Nazzaro, người phụ trách công trình trùng tu, chia sẻ với Associated Press.
“Với một chút tưởng tượng cùng sự hỗ trợ của tái dựng ảo, mọi người sẽ được chiêm ngưỡng lại những bức tường từng được trang trí bằng phù điêu, tranh tường và cẩm thạch lộng lẫy của thời cổ đại”.
Từ phế tích đến hồi sinh
Hành lang Commodus được phát hiện trở lại vào đầu thế kỷ XIX, trong giai đoạn khảo cổ học bắt đầu khai phá các tầng di chỉ quanh Đấu trường La Mã. Ở lối vào đường hầm, các nhà khảo cổ tìm thấy những mảnh trang trí mô tả cảnh săn heo rừng, đấu gấu và các màn nhào lộn, những hình ảnh mang đậm tinh thần của những buổi trình diễn đẫm máu trong đấu trường, được cho là màn “dạo đầu” cho các cuộc chiến sinh tử giữa người và thú.
Công trình trùng tu được khởi công vào tháng 10 năm 2024 và hoàn tất vào tháng 9 năm 2025. Các chuyên gia đã gia cố cấu trúc cổ, phục hồi các lớp trát và vữa trang trí, đồng thời lắp đặt lối đi hiện đại để du khách có thể di chuyển an toàn. Một hệ thống chiếu sáng mới được thiết kế để tái hiện ánh sáng mờ ảo mà các hoàng đế xưa từng nhìn thấy khi đi qua lối ngầm này. Bên cạnh đó, mô phỏng kỹ thuật số 3D cho phép người xem hình dung chính xác cách đường hầm trông như vào thế kỷ thứ II sau Công nguyên, thời kỳ cực thịnh của Đế quốc Rôma.
Colosseum, hơn cả một đấu trường
Dù được biết đến chủ yếu như biểu tượng của quyền lực và sự tàn khốc của Rôma cổ, Colosseum qua dòng thời gian đã mang một ý nghĩa thiêng liêng khác. Nhiều người Kitô hữu tin rằng đây là nơi các tín hữu đầu tiên bị hành hình vì đức tin, dù điều này vẫn còn tranh cãi trong giới sử học.
Dẫu vậy, năm 1675, Đức Giáo hoàng Clêmentê X đã tuyên bố Colosseum là nơi thánh thiêng của các vị tử đạo, biến di tích đẫm máu này thành biểu tượng của đức tin Kitô giáo chiến thắng bạo lực và hận thù. Một thánh giá lớn được dựng lên ngay trong đấu trường, và một nhà nguyện nhỏ được xây dựng để dâng lễ hằng năm. Cho đến nay, vào Thứ Sáu Tuần Thánh, Đức Giáo hoàng vẫn chủ sự Đàng Thánh Giá (Via Crucis) tại chính nơi này, nơi từng là đấu trường sinh tử, nay trở thành nơi cầu nguyện và hòa giải.
Biểu tượng vượt thời gian
Việc mở cửa “Hành lang Commodus” đánh dấu một bước tiến lớn trong công tác bảo tồn di sản cổ đại của Ý. Nó không chỉ mở ra cánh cửa vật lý dẫn vào thế giới Rôma cách đây hai thiên niên kỷ, mà còn là cánh cửa lịch sử dẫn vào tâm hồn của đế chế từng thống trị thế giới.
Từ những bức tường đá trầm mặc đến những hình khắc kể chuyện anh hùng và bi kịch, Colosseum vẫn đứng đó, vừa là minh chứng cho vinh quang, vừa là lời cảnh tỉnh về giới hạn của quyền lực và khát vọng con người.
Khi du khách bước đi trong đường hầm Commodus, họ không chỉ đi qua một công trình cổ, mà còn bước qua lớp thời gian, chạm vào hơi thở của đế chế đã từng là trung tâm của văn minh nhân loại.
G. Võ Tá Hoàng tổng hợp