Trong dòng lịch sử cứu độ, Thiên Chúa đã ban cho con người không chỉ Lề Luật và các ngôn sứ, nhưng còn cả kho tàng khôn ngoan được ghi lại trong Kinh Thánh. Một trong những viên ngọc quý ấy chính là sách Châm ngôn.
Thoạt nghe, nhiều người cho rằng những lời trong Cựu Ước đã lỗi thời và không còn hợp với xã hội hiện đại. Nhưng càng đọc, ta càng nhận ra rằng lời khuyên trong sách Châm ngôn lại vô cùng thiết thực: ngắn gọn, trực tiếp, và có thể áp dụng ngay cho những tình huống thường ngày, từ việc giữ gìn lời ăn tiếng nói, điều chỉnh tính khí, cho đến cách sống công bằng, tiết độ, khôn ngoan.
Thánh Kinh không chỉ là cuốn sách kể chuyện cổ, mà là Lời hằng sống, luôn có sức soi dẫn mọi thế hệ. Đọc Châm ngôn, ta thấy rõ: dù con người có thay đổi theo thời đại, những vấn đề căn bản như nóng giận, tham lam, lười biếng, hay bất công… vẫn còn nguyên đó. Và câu trả lời vẫn đến từ nơi Thiên Chúa.
Dưới đây là 10 lời khuyên dạy nổi bật từ sách Châm ngôn, được cho là của Salômon con Vua Đavít, giúp ta khám phá sự khôn ngoan của Thiên Chúa và học cách sống khôn ngoan giữa thời đại hôm nay.
1. Về tính khí
Tính khí nóng nảy là vấn đề muôn thuở. Nó như ngọn lửa thiêu đốt lòng người, phá hủy cả gia đình và cộng đoàn. Châm ngôn cũng đã có những lời cảnh báo vừa mang chút hài hước, vừa có tính khuyên nhủ để dập tắt cơn giận:
- “Thà ở một góc trên mái nhà, còn hơn chung sống với một bà hay gây gỗ”. (Cn 21,9)
- “Tặng phẩm kín đáo làm tiêu tan cơn giận, quà giấu trong áo làm dịu trận lôi đình” (Cn 21,14)
=> Lời Chúa dạy: hãy biết nhẫn nhịn và tìm cách hóa giải căng thẳng thay vì nuôi dưỡng xung đột.
2. Về dục vọng và khoái lạc
Người chạy theo khoái lạc và lười biếng thì tự hủy hoại chính mình; người lìa xa nhân đức sẽ không có kết cục tốt đẹp:
- “Kho tàng thu tích nhờ môi miệng điêu ngoa, là hơi thở thoáng qua, là bẫy làm thiệt mạng” (Cn 21,6)
- “Kẻ ham vui sẽ bần cùng đói khổ, người mê rượu chè sẽ chẳng giàu đâu!” (Cn 21,17)
- “Vì ham muốn, đứa lười mất mạng, bởi nó không chịu ra tay làm” (Cn 21,25)
=> Đằng sau những thú vui trần thế, chỉ có sự trống rỗng. Lời Chúa mời gọi ta sống tiết độ, siêng năng, biết làm chủ bản thân.
3. Về công lý và sự khôn ngoan
Chúa yêu thích công lý và khôn ngoan hơn là những nghi thức bên ngoài.
- “Thực thi công lý và lẽ phải đẹp lòng Đức Chúa hơn hy lễ.” (Cn 21,3)
- “Thực thi công lý là niềm vui cho người công chính, nhưng là nỗi kinh hoàng cho kẻ bất lương” (Cn 21,15)
- “Kẻ lạc xa con đường hiểu biết, sẽ phải sống chung với đám âm hồn.” (Cn 21,16)
- “Kẻ giữ mồm giữ miệng, thì giữ mình khỏi những hiểm nguy” (Cn 21,23)
- “Đừng thuộc hạng người bắt tay giao kèo, hay hạng người bảo lãnh cho kẻ khác vay mượn, vì nếu con không có gì để trả, giường con đang nằm, người ta cũng lấy đi.” (Cn 22,26-27)
=> Công lý, sự thận trọng và tự chủ không chỉ làm đẹp lòng Thiên Chúa, mà còn đem lại bình an và hạnh phúc cho chính chúng ta.
Nhìn lại xã hội hôm nay, ta thấy những lời châm ngôn ấy vẫn nguyên giá trị:
Nhiều gia đình tan vỡ vì nóng giận và thiếu nhẫn nhịn.
Biết bao người bị nô lệ bởi dục vọng, tiền bạc, rượu chè, lười biếng.
Công lý bị coi nhẹ, trong khi Chúa nhấn mạnh rằng công lý quý hơn hy lễ.
Nếu biết để cho những lời khôn ngoan này thấm vào tâm hồn, ta sẽ nhận ra rằng sự thánh thiện không phải là điều xa vời, mà bắt đầu từ những hành động nhỏ bé, từ cách cư xử công chính và khôn ngoan trong đời sống hằng ngày. Lời Chúa trong sách Châm ngôn chính là đèn soi bước chân (Tv 119,105), giúp ta bước đi trong sự thật, tránh xa điều gian ác và tiến gần hơn đến sự sống đời đời. Ước chi chúng ta biết cầm lấy cuốn “sổ tay khôn ngoan” này như một kim chỉ nam để sống đúng ý Chúa trong từng chọn lựa nhỏ bé của cuộc đời.
G. Võ Tá Hoàng