Rome Reports (28/10/2025) - Đức Giáo hoàng Lêô XIV đã công bố tông thư thứ hai trong triều đại giáo hoàng của ngài, lần này dành riêng cho lĩnh vực giáo dục, với tựa đề “Charting New Maps of Hope” – “Vẽ lại những bản đồ hy vọng”.
Văn kiện này nhằm cập nhật và canh tân tinh thần của Tuyên ngôn “Gravissimum Educationis”, được Thánh Phaolô VI ký năm 1965 trong thời kỳ Công đồng Vaticanô II, một cột mốc quan trọng đặt nền tảng cho giáo dục Công giáo hiện đại.
1. Tiếp nối tinh thần của Thánh Phaolô VI
Thánh Phaolô VI đã khẳng định quyền được giáo dục của mọi người, đồng thời xác định sứ mạng của Giáo hội trong việc tham gia vào công cuộc giáo dục toàn cầu, biết mở ra với những hình thức và phương pháp mới của thời đại.
Nay Đức Lêô XIV tiếp bước di sản đó, mời gọi Giáo hội đọc lại tầm nhìn về giáo dục trong bối cảnh thế kỷ XXI, nơi mà trí tuệ nhân tạo (AI) đang thay đổi căn bản cách con người học hỏi và tương tác.
2. Đối diện thách đố của trí tuệ nhân tạo
Đức Thánh Cha cảnh báo chống lại “chủ nghĩa sợ công nghệ” (technophobia), nhưng đồng thời nhấn mạnh: “Nhân loại cần học cách sử dụng công nghệ cách khôn ngoan, để phục vụ con người, chứ không thay thế con người”.
Ngài kêu gọi các nhà giáo dục, linh mục, tu sĩ và người trẻ học cách kết hợp đức tin và lý trí, khoa học và nhân bản, để giáo dục trở thành con đường dẫn tới sự trưởng thành toàn diện chứ không chỉ là đào tạo kỹ năng.
3. Giáo dục và người nghèo
Đức Giáo hoàng đặc biệt nhấn mạnh tới các cộng đồng nghèo và ít điều kiện tiếp cận giáo dục, khẳng định rằng: “Người nghèo không chỉ là đối tượng được giáo dục, nhưng là thành phần thiết yếu của cộng đồng giáo dục”.
“Đó là một chòm sao trải rộng trên khắp các châu lục, với sự hiện diện mạnh mẽ ở những vùng có thu nhập thấp: một lời hứa cụ thể về khả năng thăng tiến giáo dục và công bằng xã hội”. Ngài cảnh báo: “Ở những nơi mà việc học vẫn còn là một đặc quyền, Giáo hội phải mở rộng cửa và tìm ra những con đường mới, bởi vì ‘đánh mất người nghèo’ cũng có nghĩa là đánh mất chính ngôi trường của mình.’”
4. Giáo hội – Người Mẹ và Người Thầy
Tông thư khẳng định: Giáo hội không chỉ là người Mẹ sinh ra các tín hữu trong đức tin, mà còn là người Thầy hướng dẫn họ trên hành trình học hỏi và trưởng thành.
Ngài nhắc rằng gia đình là “trường học đầu tiên của nhân loại”, nơi con cái học biết yêu thương, tôn trọng và sống hiệp thông. Vì thế, các cơ sở giáo dục Công giáo không được thay thế vai trò cha mẹ, nhưng đồng hành và cộng tác với họ.
5. Con người không phải là thuật toán
Khi suy tư về sự lan rộng của Internet và văn hóa số, Đức Lêô XIV nhấn mạnh: “Con người không phải là một thuật toán, nhưng là khuôn mặt và câu chuyện”.
Ngài cảnh giác trước nguy cơ đánh mất căn tính và nhân vị trong thế giới ảo, mời gọi các trường học và giáo lý viên giúp người trẻ tìm lại khả năng gặp gỡ thật sự, nhìn nhau bằng ánh mắt và trái tim, chứ không chỉ qua màn hình.
6. Lời khuyên gửi đến giới trẻ toàn cầu
Nếu Đức Giáo hoàng Lêô XIV có thể gửi một lời nhắn duy nhất cho các sinh viên trên khắp thế giới, thì đó chính là thông điệp ngài từng nói tại Chiclayo (Peru): “Không ai sinh ra đã là người chuyên nghiệp. Mỗi con đường được xây dựng từng bước, từng trang sách, từng năm tháng, và từng hy sinh”.
7. Tinh thần hy vọng cho thế kỷ XXI
Kết thúc tông thư, Đức Giáo hoàng mời gọi Giáo hội và toàn thể nhân loại “vẽ lại những bản đồ của hy vọng”, nghĩa là tái khám phá niềm tin rằng giáo dục không chỉ truyền đạt kiến thức, mà còn nuôi dưỡng linh hồn con người và cộng đồng.
“Chúng ta không được để cho bất kỳ ai, nhất là người nghèo, bị gạt ra ngoài bàn tiệc của tri thức. Mỗi trường học Công giáo phải trở thành nơi gieo mầm cho một thế giới mới, công bằng hơn và huynh đệ hơn”.
G. Võ Tá Hoàng