50 CÂU HỎI VỀ CHÚA GIÊSU
2. Có những nguồn tài liệu cổ xưa, ngoài Kitô giáo, nói về Chúa Giêsu không?
Nếu chúng ta tìm kiếm trong bộ Bách khoa toàn thư Britannica, hoặc trong bất kỳ cuốn sách giáo khoa Lịch sử nào dành cho học sinh trung học đang được sử dụng trong các trường học của chúng ta, để tìm một vài thông tin về Cha Piô Năm Dấu hay Mẹ Têrêsa Calcutta, chúng ta sẽ rất thất vọng, bởi vì họ thậm chí không được nhắc đến. Thế nhưng, họ là những con người có thật, rất năng động, và đã rất nổi tiếng khi còn sống. Có thể danh tiếng của họ sẽ tăng dần theo thời gian và họ sẽ được ghi nhớ qua nhiều thế kỷ ngay cả trong các bộ bách khoa toàn thư và sách giáo khoa Lịch sử, nhưng trong mắt những người có học thức và quyền lực đương thời, họ không đáng được quan tâm đặc biệt.
Chúa Giêsu và các môn đệ đầu tiên của Người cũng nhận được cách đối xử tương tự: Ai có thể quan tâm đến việc một người Do Thái bị đóng đinh ở Giêrusalem vì những lý do mà vào lúc đó chỉ một số ít người có thể hiểu được? Do đó, những tài liệu tham khảo về Chúa Giêsu trong các văn bản được viết vào thời điểm đó, ngoài các nguồn Kitô giáo, là rất ít, điều này cũng dễ hiểu, nhưng không vì thế mà chúng thiếu đi tầm quan trọng. Những tài liệu tham khảo đầu tiên này được tìm thấy trong một số sử gia Hy Lạp - Rôma sống vào nửa sau thế kỷ thứ I hoặc nửa đầu thế kỷ thứ II, tương đối gần với các sự kiện đã xảy ra ở Palestine và có nhân vật chính là Chúa Giêsu cùng các môn đệ đầu tiên của Người. Các tài liệu tham khảo khác đến từ các môi trường Do Thái giáo.
Văn bản cổ xưa nhất đề cập đến Chúa Giêsu, mặc dù gián tiếp, được viết bởi một triết gia khắc kỷ xuất thân từ Samosata ở Syria, tên là Mara bar Sarapion, vào khoảng năm 73. Ông gọi Chúa Giêsu là “vị vua khôn ngoan” của người Do Thái, và nói rằng Người đã ban hành những “luật mới”, có lẽ ám chỉ đến các tương phản trong Bài giảng trên núi (x. Mt 5, 21-48), và rằng việc giết chết Người chẳng mang lại lợi ích gì cho người Do Thái.
Tài liệu tham khảo rõ ràng, cổ xưa và nổi tiếng nhất về Chúa Giêsu là của nhà sử học Do Thái Josephus Flavius (Antichità Giudaiche XVIII, 63-64) vào cuối thế kỷ thứ nhất; nó được biết đến với tên “Testimonium Flavianum”. Đoạn văn này, được trích dẫn từ các bản thảo tiếng Hy Lạp của tác phẩm Josephus Flavius, gợi ý rằng Chúa Giêsu có thể là Đấng Mêsia; do đó nhiều tác giả cho rằng đó là thêm thắt của những người sao chép thời trung cổ. Ngày nay, một số học giả tin rằng những giọng văn gốc của Josephus có thể rất giống với những gì được lưu giữ trong một phiên bản tiếng Ả Rập của bản văn này, được trích dẫn bởi Agapius, giám mục Hierapolis, vào thế kỷ thứ X; trong đó không có những đoạn được cho là thêm thắt. Văn bản tiếng Ả Rập viết: “Vào thời đó, có một người thông thái tên là Giêsu, ông là người có một đời sống tốt lành và nổi tiếng là nhân đức. Ông có nhiều môn đệ trong số những người Do Thái và các dân tộc khác. Philatô đã kết án ông bị đóng đinh và phải chết. Những người từng là môn đệ của ông vẫn tiếp tục là môn đệ và kể lại rằng ông đã hiện ra với họ ba ngày sau khi bị đóng đinh, và ông vẫn còn sống, và vì điều này ông có thể là Đấng Mêsia mà các tiên tri đã loan báo nhiều điều kỳ diệu về ông”.
Trong số các văn sĩ Rôma của thế kỷ thứ II (Pliny Trẻ, Epistula ad Traianum Imperatorem cum eiusdem Responsis liber X, 96; Tacitus, Annales, 44; Suetonius, Vita Claudii, 25, 4) có nhiều tài liệu tham khảo khác nhau về nhân vật Giêsu và các hoạt động của các môn đệ Người.
Trong các nguồn tài liệu Do Thái, đặc biệt là trong Talmud, có những lời ám chỉ về con người của Chúa Giêsu và những gì người ta nói về Người, cho phép xác nhận một số khía cạnh lịch sử từ một nguồn không thể bị nghi ngờ là đã bị thao túng bởi Kitô giáo.
Một nhà nghiên cứu người Do Thái, Joseph Klausner, tóm tắt một số kết luận có thể suy ra từ những câu nói trong Talmud về Chúa Giêsu như sau: “Có những lời chứng đáng tin cậy nó rằng tên của ông là Yeshua (Yeshu) thành Nazarét, rằng ông đã ‘thực hành ma thuật’ (tức là làm phép lạ, theo cách nói thông thường vào thời đó), dụ dỗ và đã dẫn dắt Israel đi sai đường; rằng ông đã chế nhạo lời của các hiền nhân và bình giải Kinh Thánh giống như những người Pharisêu; rằng ông có năm môn đệ; ông nói rằng ông đến không phải để bãi bỏ Lề luật hay thêm vào điều gì; rằng ông đã bị treo trên một thanh gỗ (bị đóng đinh) như một tiên tri giả và kẻ lừa dối, vào đêm Vọng Lễ Vượt Qua (rơi vào ngày sabát); và rằng các môn đệ của ông đã chữa bệnh nhân danh ông” (J. Klausner, Jesús de Nazaret, p. 44). Bản tóm tắt này, mặc dù cần được làm rõ thêm trên bình diện lịch sử, nhưng cũng đủ để diễn tả những gì có thể suy ra từ các nguồn này, tuy không phải là tất cả, nhưng cũng không hề vô nghĩa.
Khi so sánh những dữ liệu này với những dữ liệu từ các tác giả Rôma, có thể khẳng định cách chắc chắn về mặt lịch sử rằng Chúa Giêsu thực sự tồn tại, cũng như biết được một số dữ kiện quan trọng về cuộc đời của Người.
G. Võ Tá Hoàng
chuyển ngữ từ 50 domande su Gesù