Như đã công báo, ngày 9 tháng 10 vừa qua, Đức Giáo hoàng Leo XIV đã công bố tông huấn đầu tiên trong triều đại của ngài, mang tựa đề Dilexi Te, “Ta đã yêu thương ngươi”. Văn kiện huấn quyền này được gửi đến toàn thể các tín hữu như một sứ điệp trọng tâm của Tin Mừng, mời gọi mọi người chiêm ngắm và sống tình yêu bao dung của Thiên Chúa được biểu lộ nơi việc yêu thương và phục vụ người nghèo.
TÔNG HUẤN “DILEXI TE”, TA ĐÃ YÊU THƯƠNG NGƯƠI
Mở đầu: Một tiếng gọi từ trái tim của Đức Kitô
Tông huấn Dilexi te mở ra bằng lời của Chúa Giêsu: “Ta đã yêu thương anh em”, một tiếng gọi thấm đẫm tình yêu và lòng thương xót. Đức Giáo hoàng Leo XIV mời gọi toàn thể Giáo hội chiêm ngắm lại khuôn mặt Đức Kitô nghèo khó và bị bỏ rơi, để nhận ra rằng tình yêu không chỉ là một cảm xúc, nhưng là hành động cụ thể trong đời sống và sứ vụ.
Giáo hội, theo đó, được mời bước ra khỏi vùng an toàn, đến với những người nghèo, người bị loại trừ, những ai đang sống trong bóng tối của cô đơn và bất công. Tông huấn nhấn mạnh: tình yêu của Thiên Chúa không loại trừ ai, và chính qua việc yêu thương người bé mọn mà ta đáp lại tình yêu của Ngài.
Chương I, Một vài lời thiết yếu
Khởi đi từ câu chuyện người phụ nữ xức dầu thơm quý giá lên đầu Chúa Giêsu (Mt 26:6-13), Đức Thánh Cha cho thấy rằng một cử chỉ nhỏ bé nhưng chân thành của tình yêu có giá trị vô biên trong mắt Thiên Chúa. Khi các môn đệ trách người phụ nữ vì “lãng phí”, Chúa Giêsu đã đáp lại: “Các con luôn có người nghèo bên cạnh, nhưng không phải lúc nào cũng có Thầy.”
Câu chuyện này mở ra trọng tâm của tông huấn: mọi hành vi bác ái, dù nhỏ nhất, đều có ý nghĩa vĩnh cửu. Người phụ nữ ấy đã nhận ra nơi Đức Kitô dung mạo của Đấng đau khổ, và đáp lại bằng tất cả lòng yêu thương.
Từ đó, Đức Giáo hoàng mời gọi chúng ta nhìn lại thế giới hôm nay, nơi người nghèo thường bị xem như gánh nặng, và lòng bác ái bị thay thế bằng lợi ích. Ngài nhấn mạnh rằng nghèo đói không chỉ là vấn đề cá nhân mà còn là hậu quả của những cơ cấu tội lỗi, những hệ thống kinh tế, xã hội và chính trị tạo nên sự bất bình đẳng. Chỉ khi chúng ta đặt lại trọng tâm của đời sống trên tình yêu thương, chúng ta mới có thể chữa lành những vết thương này.
Chương II, Thiên Chúa chọn người nghèo
Đức Giáo hoàng khẳng định: Thiên Chúa không chỉ yêu người nghèo, mà còn chọn ở giữa họ. Chính trong thân phận thấp hèn, yếu đuối, Đức Kitô đã đến để chia sẻ trọn vẹn thân phận nhân loại.
Kinh Thánh cho thấy một Thiên Chúa luôn đứng về phía những người bị áp bức: từ dân Israel trong cảnh nô lệ, đến các tiên tri kêu gọi công lý, rồi đến chính Chúa Giêsu, Đấng đã sinh ra trong cảnh khó nghèo, sống giữa những người bị gạt ra bên lề.
Vì thế, đức tin chân thật luôn gắn liền với công lý và lòng thương xót. Tin vào Chúa không thể tách rời việc bảo vệ phẩm giá con người. Đức Thánh Cha cảnh báo rằng, một tôn giáo chỉ biết nói về tình yêu nhưng không dấn thân cho công lý là một tôn giáo trống rỗng.
Thiên Chúa không chỉ quan sát nỗi khổ, Ngài đồng hành, chịu khổ cùng, và mời gọi ta cũng bước vào con đường đó, con đường chia sẻ, cảm thông và nâng đỡ người bé mọn.
Chương III, Một Giáo hội vì người nghèo
Tông huấn đi xa hơn khi xác định rõ: người nghèo không chỉ là đối tượng được giúp đỡ, mà là trung tâm của sứ mạng Giáo hội.
Từ thời các Tông đồ, Giáo hội đã hiện diện qua những công trình phục vụ người nghèo: chăm sóc bệnh nhân, giáo dục trẻ em, cứu trợ di dân, và bảo vệ nhân phẩm. Những hình thức đó không chỉ là việc thiện, mà là cách diễn tả bản chất đích thực của Giáo hội, một cộng đoàn của tình thương.
Đức Giáo hoàng mời gọi mọi tín hữu, các dòng tu, giáo phận, và cộng đoàn giáo dân trở thành “những bàn tay của Chúa” giữa lòng thế giới. Người nghèo không cần những lời hứa suông, họ cần sự hiện diện thực tế, sự tôn trọng và niềm hy vọng.
Ngài khuyến khích Giáo hội hợp tác với các tổ chức xã hội, các phong trào dân sự, để cùng nhau kiến tạo một thế giới công bằng hơn. Niềm tin Kitô hữu không thể tách khỏi hành động xã hội. Một Giáo hội trung thành với Tin Mừng phải là Giáo hội của và cho người nghèo.
Chương IV, Một lịch sử tiếp diễn
Giáo hội không bắt đầu việc phục vụ người nghèo hôm nay, mà đang nối dài một lịch sử ân sủng và dấn thân đã khởi từ Rerum Novarum (1891) đến Fratelli Tutti (2020). Tông huấn nhắc lại rằng học thuyết xã hội Công giáo là một kho tàng sống động, không ngừng được làm mới trước những thách đố của thời đại.
Trong dòng chảy ấy, Đức Giáo hoàng nhắc đến khái niệm “cấu trúc tội lỗi”, tức là những hệ thống xã hội duy trì bất công và loại trừ. Chúng ta được mời gọi hoán cải không chỉ cá nhân mà cả cộng đồng, để biến đổi các cơ chế ấy bằng lòng thương xót và sự công bằng.
Đức tin không chỉ là sự chiêm ngắm mà là một hành trình lịch sử cụ thể, nơi con người cộng tác với ân sủng Thiên Chúa để biến đổi thế giới. Câu chuyện của người phụ nữ xức dầu ở đầu tông huấn trở thành biểu tượng: hành động nhỏ bé của tình yêu có thể mở ra một lịch sử cứu độ mới.
Chương V, Một thử thách không ngừng
Kết thúc, Đức Giáo hoàng khẳng định rằng chăm sóc người nghèo không phải là một phần phụ trong sứ mạng, mà là trọng tâm của Tin Mừng. Việc yêu thương người nghèo là thước đo của đức tin và là tiêu chí để nhận ra đâu là Giáo hội đích thực của Đức Kitô.
Ngài kêu gọi toàn thể dân Chúa hành động kép:
Cấu trúc: xây dựng những chính sách, mô hình kinh tế và xã hội công bằng hơn.
Cá nhân: sống tinh thần chia sẻ, từ bỏ, và quan tâm cụ thể đến người đang khổ đau chung quanh.
Sự thờ ơ là một cơn bệnh của thời đại, còn lòng thương xót là liều thuốc chữa lành nhân loại. Khi mỗi người Kitô hữu dám cúi xuống rửa chân anh chị em mình, thế giới sẽ dần được biến đổi.
Kết luận: Sứ điệp của tình yêu được tiếp nối
Dilexi te là một bản tuyên ngôn mới của tình yêu Kitô giáo trong thời đại đầy chia rẽ.
Đức Giáo hoàng Leo XIV không chỉ nói về lòng thương xót, mà mời gọi toàn thể Giáo hội trở nên hiện thân của lòng thương xót ấy, một Giáo hội không ngại bước vào bóng tối của nhân loại, để thắp lên ánh sáng của hy vọng.
“Không một cử chỉ yêu thương nào, dù nhỏ nhất, bị lãng quên trong mắt Thiên Chúa.”
Và chính trong những cử chỉ ấy, chúng ta nhận ra khuôn mặt sống động của Đấng đã yêu thương chúng ta trước.
Hoàng Bình Vương